Những con ma da giấu xác người chết trôi, con ma lai chỉ còn đầu và nội tạng bay lơ lửng, ma trành dẫn đường hổ trắng bắt người, hay thần Trùng bắt người trong một dòng họ gây nạn trùng tang, đó là những câu chuyện tâm linh kì bí của người Việt mà dự án Ma Quỷ Dân Gian Ký sử dụng làm tư liệu cho những bức họa của mình.
Hoạ sĩ minh hoạ Duy Văn (Diwan).
Ma Quỷ Dân Gian Ký là dự án minh họa của anh chàng Duy Văn (hay còn được biết đến với cái tên Diwan), chuyên hình tượng hóa các loài ma quỷ, hiện tượng tâm linh quen thuộc của người Việt. Với phong cách vẽ line art, doodle pha trộn với những nét đặc trưng của tranh Đông Hồ, các loài ma quỷ như ma da, linh miêu, quỷ một giò, v.v. hiện lên mang đậm cá tính nghệ thuật của tác giả. Không chỉ vậy, đi kèm với mỗi bức họa, Duy Văn cũng không quên cung cấp một số mẩu truyện được người dân bao đời đồn đại về các hiện tượng, sinh vật tâm linh này, khiến người xem không chỉ hiểu thêm về tập tính, phương thức hù dọa mà còn cảm nhận rõ sự quái dị, ghê rợn của chúng.
Từ trái qua phải: Linh miêu, ma da kéo người, quỷ nhập tràng.
Duy Văn chia sẻ, so với các nước châu Á như Nhật Bản, Thái Lan, Trung Quốc, Hàn Quốc, văn hóa tâm linh của Việt Nam cũng vô cùng đa dạng, sở hữu nhiều loài ma quỷ riêng biệt, thể hiện lối sống tinh thần, lễ nghi của người xưa.
“Tuy nhiên, khi nói về ma quỷ của các nước khác, họ luôn có hình dung rất cụ thể. Thậm chí, Nhật Bản còn xây dựng hẳn một bách khoa toàn thư về yokai (yêu quái), ghi chép tên gọi riêng và đặc trưng của từng loại ma quỷ, từ đó truyền cảm hứng cho phim ảnh, truyện tranh, hỗ trợ việc quảng bá văn hóa dân tộc ra thế giới. Cũng sở hữu sự đa dạng, phong phú đó nhưng những loài ma quỷ của Việt Nam vẫn chưa được quan tâm và khai thác hợp lý,” tác giả chia sẻ.
Chính vì lẽ đó, với nền tảng là một họa sĩ đam mê các câu chuyện ma quái trong dân gian, Duy Văn quyết định thực hiện dự án Ma Qủy Dân Gian Ký để góp phần đưa hình ảnh của ma quỷ, hiện tượng tâm linh của người Việt đến với các bạn trẻ. “Biết đâu sau này, trong các bữa tiệc hóa trang hay trong những bộ phim kinh dị, chúng ta sẽ thấy hình ảnh ma da, ma gà, quỷ một giò, v.v. của Việt Nam xuất hiện thì sao?”
Từ trái qua phải: Ma che mắt, ma đói, ma lon.
Cũng như nhiều tác giả quan tâm lĩnh vực văn hóa dân gian, quá trình thu thập, tổng hợp tư liệu luôn là bước khó khăn nhất. Đặc biệt là khi, Duy Văn chủ yếu tập trung vào những loài ma quỷ dân gian, tức là các loài lưu truyền qua quá trình truyền miệng chứ không được xây dựng dựa trên tích truyện sử liệu, tác phẩm văn học như nhiều họa sĩ khác. “Những mẩu truyện được mình thu thập thường đến từ trên các clip kể chuyện tâm linh, diễn đàn bàn luận về ma quỷ, số khác từ bạn bè người thân kể lại… Mình sẽ nghe từ rất nhiều nguồn, sau đó tổng hợp lại để có một hình dung cụ thể.”
Vì lưu truyền qua phương thức truyền miệng thường có nhiều dị bản, sai lệch theo vùng miền, dân tộc nên ở các phiên bản khác nhau, thói quen hù dọa hay hình dáng, tình trạng chết cũng sẽ khác nhau. Vì vậy, cậu phải bỏ rất nhiều chất xám để minh họa dựa trên cảm nhận và sự sáng tạo cá nhâ
Quá trình sáng tạo của bản thân được chính Duy Văn miêu tả là “ma đưa lối, quỷ dẫn đường.” Bởi lẽ, anh chàng không bao giờ lên kế hoạch sáng tác từ trước mà đợi ý tưởng bất chợt tìm đến rồi say sưa nghiên cứu, tìm hiểu các thông tin liên quan — như lời thuật lại từ “nạn nhân” trong các mẩu chuyện họ chứng kiến, lễ nghi tâm linh của ông bà xưa — rồi bắt đầu vẽ suốt 4–5 tiếng liền. Sau khi có tranh vẽ, anh chàng còn biên tập lại nội dung một lần nữa thật chi tiết, dễ hiểu để người đọc có thể hình dung rõ hơn về loại ma quỷ đó.
Từ trái qua phải: Ma thắt cổ, ma vú dài, ông kẹ.
Tất nhiên, việc tìm hiểu, minh họa lại ma quỷ đôi khi cũng khiên Duy Văn rùng mình vì sợ, ví như khi thực hiện các bức họa về ma da, quỷ nhập tràng hay linh miêu, những loài quỷ phổ biến trong dân gian. Thế nhưng ấn tượng nhất với anh chàng vẫn là câu chuyện về chó đội nón mê. Loài tinh này thường được nhớ đến với hình ảnh con chó sống lâu năm, đứng bằng hai chân, đội nón xuất hiện trên mái nhà vào những đêm rằm. Khi lên cao nó sẽ dễ dàng quan sát được chuồng gà, vịt để đi săn. Rình nhà nào có con gái đẹp, nó sẽ vô ăn nằm, khi có ai nhìn thấy mà há miệng sợ hãi thì sẽ bị ăn mất vía. “Thử tưởng tượng, nếu một ngày con chó bạn đang nuôi đột ngột đứng dậy bằng 2 chân, tay cầm gậy và đi trên mái nhà, nó thực sự khiến mình cảm thấy sợ,” chàng họa sĩ bày tỏ.
Một trong những câu chuyện được nhiều người quan tâm, bàn tán rôm rả nhất trên trang Ma Qủy Dân Gian Ký phải kể đến câu chuyện về ma nữ tóc dài, mắc võng ru con trên ngọn cây cao vào mỗi đêm trăng. Chuyện kể, ở những vùng vừa khai khẩn, người đàn ông trong gia đình thường lo việc đồng áng, đi rừng có khi khoảng dăm ba ngày họ mới về. Các bà vợ ở nhà thường gặp nhiều nguy hiểm từ thú dữ hay đến kỳ sanh nở nhưng không ai biết rồi chết chung với đứa con, oán khí cao v.v. không đi đầu thai được cứ lởn vởn rồi hù doạ người khác, kể khổ. Từ đó xuất hiện những vong âm ma nữ nửa đêm hay hát ru con vọng về ai oán trên những cái cây ven rạch nước. Câu chuyện oán hồn đã khiến nhiều người cảm thán ghê sợ cũng như kể thêm những kinh nghiệm của chính bản thân hay ông bà mình.
Từ trái qua phải: Ma lai, chó đội nón mê.
Thời gian gần đây, vì công việc khá bận nên Duy Văn chỉ có thể duy trì đăng tải mỗi tuần một bài viết. Dù khó khăn trong việc sắp xếp thời gian và việc tìm hiểu và chuẩn bị tư liệu khá cực, nhưng khi được đón nhận, phản hồi tích cực, Duy Văn cảm thấy bản thân được khích lệ rất nhiều. Theo kế hoạch, anh chàng sẽ thực hiện khoảng hơn 30 tác phẩm về các loài ma quỷ và hiện tượng tâm linh phổ biến trước khi bước vào hành trình xây dựng một “hệ sinh thái” khi thực hiện các sản phẩm liên quan đến dự án. “Mình dự định xuất bản một cuốn sách Bách Khoa về Ma Quỷ Việt cung cấp hình vẽ, thông tin và có thể đính kèm cùng một buổi triển lãm nhỏ ma quái,” họa sĩ trẻ tiết lộ.
Nói về kế hoạch thực hiện phim hoạt hình, anh chàng cũng bày tỏ: “Mình cực kỳ ấn tượng với series Yamishibai (Ám Kịch) của Nhật Bản. Song để có được sản phẩm như thế, mình cần phải cố gắng nhiều thứ để có nội dung và hình ảnh tốt hơn với công thức ‘càng thân thuộc sẽ càng rùng rợn.’ Đó là các dự định dài chưa thể nói trước, chỉ có thể nói mình sẽ cố gắng hết sức để có những sản phẩm tốt hơn.”
